‘Torba yasa’ olarak nitelendirilen kanun kapsamında, Merkez Bankası ile ilgili olarak düzenlemeler, varlık barışı ve kredilerin yeniden yapılandırılmasına yönelik düzenlemeler de yer alıyor.
Söz konusu kanunla, Merkez Bankası’nın temel görev ve yetkilerinde değişiklik gerçekleştiriliyor. Bir para politikası aracı olan zorunlu karşılıkların etkinliğini artırmak üzere, bankaların ve Merkez Bankası’nca uygun görülecek diğer mali kuruluşların bilanço içi veya dışı uygun görülen kalemlerinde meydana gelen değişikliklerin, sıklıkla farklılaşan piyasa koşullarına göre zorunlu karşılığa tabi tutulması mümkün hale getiriliyor.
Buna göre Merkez Bankası, zorunlu karşılıkları tespit edilirken bilanço içi ve dışı unsurları da dikkate alacak.
Banka talepleri gerçek zamanlı ve anlık karşılanacak. Bu taleplerin karşılanabilmesi adına bankaca kurum ve kuruluşların bilgi işlem sistemlerine erişim sistemleri kurulabilecek.
Bankalar ve elektronik ödeme araçlarını çıkaran kuruluşlar dahil olmak üzere bankaca uygun görülecek diğer mali kuruluşlar, banka nezdinde açılacak olan hesaplarda ‘yükümlülükleri esas alınarak’ nakden zorunlu karşılık tesis ederken kanunla, ‘hesaplarda bilanço içi veya bilanço dışı uygun görülen kalemlerini esas alarak’ bunu yapacaklar.
Zorunlu karşılığa tabi bilanço içi veya bilanço dışı uygun görülen kalemlerin kapsamı, zorunlu karşılıkların oranı, tesis süresi ve tesis edilen karşılıklara gerektiğinde ödenecek olan faiz oranı, mevduat veya katılım fonlarından olağanüstü çekilişler ve birleşme, devir, bölünme hallerinde gerçekleştirilecek olan işlemler de dahil olmak üzere uygulamaya ilişkin her türlü usul ve esas, bankaca belirlenecek.
‘Belirtilen bu kuruluşların taahhütlerine karşı bulunduracakları umumi disponibilitenin nitelik ve oranının, gerektiğinde bankaca tespit edileceğine’ yönelik hükümde yer alan ‘taahhüt’ ibaresi de kanunla çıkarılıyor.
Merkez Bankası’nın ihtiyat akçesi
Kanun ile Merkez Bankası’nın yıllık safi kârının yüzde 20 oranının ihtiyat akçesine ayrılacağına ilişkin hüküm kaldırılıyor. Hisse senetlerinin nominal değerleri üzerinden yüzde 6 oranında ilk kar hissesi hissedarlara dağıtılmaya devam edilecek. Bunun ödenmesinden sonra kalan miktarın yüzde 10 oranı, ‘fevkalade ihtiyat akçesi’ yerine, ihtiyat akçesine aktarılacak.
Son yıl kârından ayrılan ihtiyat akçesi hariç, birikmiş ihtiyat akçeleri her yıl kara katılarak dağıtılabilecek.
Söz konusu maddenin yürürlüğe girdiği tarihe kadar ayrılmış olan ihtiyat akçelerinin tamamı, birikmiş fevkalade ihtiyat akçelerinin ise son yılın karından ayrılan kısmı hariç tamamı Genel Kurul kararı aranmaksızın Hazine’ye verilecek.
Varlık barışı yıl sonuna kadar uzatıyor
Kanun, Varlık Barışı süresini yıl sonuna kadar uzatıyor. Yurt dışında bulunan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarını, 31 Aralık 2019 tarihine kadar Türkiye’deki banka veya aracı kuruma bildiren gerçek ve tüzel kişiler, bunları serbestçe tasarruf edebilecek.
Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sahip olunan ve Türkiye’de bulunan ancak kanuni defter kayıtlarında yer almayan para, altın, döviz, menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarıyla taşınmazlar için de 31 Aralık 2019 tarihine kadar beyan süresi tanındı.
Buna göre, vergi dairelerine beyan edilen varlıkların değeri üzerinden yüzde 1 oranında vergi alınacak. Bildirilen veya beyan edilen varlıklar sebebi ile vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı yapılmayacak.
Yeniden yapılandırmalar
Türkiye’de faaliyette bulunan bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktöring şirketleri ve finansman şirketleriyle diğer finansal kuruluşlar ile kredi ilişkisinde bulunan ve BDDK’ca çıkarılan yönetmeliğe göre hazırlanan Çerçeve Anlaşmalar’da tespit edilen borçlular, bu kuruluşlar tarafından kullandırılmış olan kredileri yeniden yapılandırmaya tabi tutulabilecek.
Finansal yeniden yapılandırmalara yönelik usul ve esaslar yönetmelik hükümleri çerçevesinde hazırlanan Çerçeve Anlaşmalar ile belirlenecek. Bu hükümler, iki yıl süre ile uygulanacak. Süreyi iki yıl daha uzatmaya Cumhurbaşkanı yetkili olacak.
Finansal yeniden yapılandırmalarda, kredilerin vadelerini uzatmak, kredileri yenilemek, ilave kredi vermek, anapara, faiz, temerrüt faizi, gecikme cezaları ve kar paylarıyla kredi ilişkisinden doğan diğer her türlü alacağı indirmek, bunlardan kısmen veya tamamen vazgeçmek mümkün olacak.
Düzenleme uyarınca yapılacak teminat azaltma, anapara ve diğer alacaklardan vazgeçilerek kayıttan düşme yahut benzer işlemlerle kredilerin yeniden yapılandırılması Bankacılık Kanunu ile düzenlenen zimmet suçunu oluşturmayacak.