“Manda ve himaye” fikrinin reddedildiği, ulusal kurtuluş mücadelesine ışık tutan niteliğe sahip kararların alındığı 108 gün boyunca Milli Mücadele ve Cumhuriyet’in temellerinin atıldığı Sivas Kongresi bugün 100 yaşında.
Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşları tarafından 4 Eylül 1919 tarihinde gerçekleştirilen Sivas Kongresi’ne ev sahipliği yapan, “manda ve himaye” fikrinin reddedilerek ulusal bağımsızlık düşüncesinin benimsendiği, ulusal kurtuluş mücadelesine ışık tutacak kararların alındığı, 108 gün milli mücadelenin merkezi olan Sivas’ta, tarihi kongrenin 100. yıl dönümü coşkusu yaşanıyor.
Tarihi kongrenin 100. yıl dönümü dolayısı ile kentte yıl boyunca düzenlenen etkinlikler, bu hafta daha da yoğunlaşarak devam ediyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu ve çok sayıda bakanın katılması beklenen kutlamalar kapsamında 4 Eylül gününde Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi bahçesinde tören düzenlenecek. 4 Eylül Çarşamba günü, Sivas Kongresi’nin temsili olarak canlandırılmasının sonrasında protokol konuşmaları yapılacak. Çeşitli yarışmalarda dereceye girenlere ödüllerinin verilmesinin sonrasında Sivas Kongresi’nin 100. yılı dolayısı ile “100 milyon birinci fidanın dikimi” gerçekleştirilecek. Solotürk ve Türk Yıldızları’nın gösteri yapacağı etkinliklerde, fuar, kitap günleri ve konser gibi çok sayıda organizasyon da düzenlenecek.
Sivas Kongresi’ne uzanan yol
Gazi Mustafa Kemal Atatürk, 19 Mayıs 1919 tarihinde Samsun’da başlattığı ulusal kurtuluş mücadelesini Amasya’dan sonra, 27 Haziran 1919 tarihinde ”güvenilir kent” olarak gördüğü Sivas’a gelerek devam ettirdi. Sivas’ta gerçekleştirilen toplantıda ülkenin durumu görüşülerek, en kısa zaman içerisinde kentte milli bir kongre yapılmasına karar verildi. Erzurum Kongresi’ne katılabilmek adına Amasya’dan ayrılan Mustafa Kemal Paşa, 27 Haziran 1919 tarihinde Sivas’a geldi ve Sivas halkı tarafından coşku ile karşılandı.
Sivas Kongresi ile ilgili olarak gerekli talimatları veren Mustafa Kemal Atatürk, 28 Haziran gününde Erzurum Kongresi’ni toplayabilmek adına bu kente gitti. Mustafa Kemal Paşa, 2 Eylül 1919 tarihinde yeniden geldiği Sivas’ta 18 Aralık 1919 tarihinde kadar kaldı. Mustafa Kemal Paşa ve beraberindeki heyet tarafından 4 Eylül 1919 Perşembe günü saat 14.00’te bugünkü Atatürk Kongre ve Etnografya Müzesi binasında, Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerinin atıldığı Sivas Kongresi yapıldı.
Manda tartışmaları
Kayıtlara göre resmi çalışmaları 7 gün süren kongrede, Mustafa Kemal Atatürk başkanlığında ulusun kurtuluşu için çeşitli gündem maddeleri görüşüldü. 8-9 Eylül 1919 tarihlerinde “manda” tartışmalarının yaşandığı kongre, 11 Eylül 1919’da sonuç bildirgesinin yayımlanması ile kapandı. Mustafa Kemal Paşa ve Heyet-i Temsiliye, 12 Eylül 1919 tarihinde halkın da katılımı ile gerçekleştirilen toplantıda, ulusun kurtuluşu için çeşitli kararların yer aldığı kongre beyannamesini yayımladı.
Fotoğraf: Sivas Kongresi’ne ev sahipliği yapan binanın eski hali
Cumhuriyet’in ilanına giden süreç
Atatürk başkanlığında 4-11 Eylül 1919 tarihlerinde gerçekleştirilen Sivas Kongresi ile Mustafa Kemal Paşa’nın gençlik yıllarından bu yana düşündüğü ve seslendirdiği, Samsun’a çıktığı andan itibaren resmi yazışmalarında en önemli mesele olarak yer verdiği “milli egemenlik” ve “milli irade” kavramları devlet hayatına yansıtılmaya başladı.
Halkın bütününü kapsayan ilk örgütsel faaliyet Sivas’ta gerçekleştirildi ve Sivas Kongresi, şekli ve içeriği itibari ile adeta milli bir meclis işlevi gördü. Kongrede yeni seçilen üyelerin katılımı ile yurdun tamamını kapsayan Heyeti Temsiliye, ülkenin kaderinde birinci derecede söz sahibi bir kurul halini aldı, ulusal hareketin meşru organları biçimlendirilmiş oldu.
Yedi günlük çalışma ile Sivas Kongresi, devletin önündeki engelleri ortadan kaldırarak halkı bir bütün halinde, çizdiği program doğrultusunda harekete geçirmeyi sağladı. Bu hareket, 9 Eylül 1922 tarihinde büyük bir zafere kapı açıp 29 Ekim 1923 tarihinde Cumhuriyet’in ilanı ile taçlandı.
Alınan Kararlar
1. Milli sınırları içinde vatan bölünmez bir bütündür, parçalanamaz.
2. Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı millet top yekûn kendisini savunacak ve direnecektir.
3. İstanbul Hükümeti, harici bir baskı karşısında memleketimizin herhangi bir parçasını terk mecburiyetinde kalırsa, vatanın bağımsızlığını ve bütünlüğünü temin edecek her türlü tedbir ve karar alınmıştır.
4. Kuvay-ı Milliye’yi tek kuvvet tanımak ve milli iradeyi hâkim kılmak temel esastır.
5. Manda ve himaye kabul edilemez.
6. Milli iradeyi temsil etmek üzere, Meclis-i Mebusan’ın derhal toplanması mecburidir.
7. Aynı gaye ile milli vicdandan doğan cemiyetler, “Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti” adı altında genel bir teşkilat olarak birleştirilmiştir.
8. Genel teşkilatı idare ve alınan kararları yürütmek için kongre tarafından Temsil Heyeti seçilmiştir.
Sivas Kongresi Temsil Heyeti’ni, Erzurum Kongresi’nde seçilmiş olanlar, Heyet-i Temsiliye tarafından seçilmiş olanlar ve Sivas Kongresi’nde seçilenler oluşturuyordu. Temsil Heyeti 16 kişiden oluşmaktaydı. Oluşturulan yeni Temsil Heyeti’nin başına Mustafa Kemal getirildi.
Sivas Kongresinin Önemi
1.Kongreler dönemi kapandı
2.Misak-ı Milli esasları belirlendi
3.Heyet-i Temsiliye bütün vatanı temsil eder hale geldi
4.Milli birlik ve beraberlik büyük oranda sağlandı
5.Ulusal örgütlenme tüm vatanı kapsadı
6.Gücünü halktan alan yeni bir otorite ortaya çıktı
7.Mustafa Kemal lider olarak benimsendi
8.Erzurum Kongresi kararları ulusallaştı
9.Mondros Mütarekesi reddedildi
10.Sivas Kongresi milleti temsil eden tek kurul oldu
11.Tam bağımsızlık ve milli egemenlik ilkeleri temel prensip olarak kabul edildi
12.Mandacılık kesin olarak reddedildi
13.Kuva-yı Milliye cepheleri arasında kumanda birliği sağlandı
